Teatr przy stole

O innowacji

To innowacja o łączenie osób przy wspólnym stole. Innowacja opiera się na przygotowanych scenariuszach gier fabularnych, których reguły zostały opracowane z myślą o osobach starszych i z uwzględnieniem ich potrzeb. Istotna jest tutaj rola osoby prowadzącej spotkanie – czyli mistrza/mistrzyni gry (wolontariusza/ki czy pracowni(cz)ka instytucji), który/a prowadzi uczestników i uczestniczki przez grę na podstawie przygotowanych scenariuszy. Do przeprowadzenia gry wykorzystać można wydrukowane, dostępne w internecie karty metaforyczne lub np. z gry Dixit.

Problem

Innowacja odpowiada na problem:

osamotnienia osób starszych, szczególnie w dużych miastach,
barier i/lub brak dostępu do aktywności i rozrywek dostosowanych do tej grupy wiekowej,
niskiej jakości dostępnych form spędzania wolnego czasu,
ograniczonych środków finansowych na realizowanie nowych działań przez organizacje wspierające seniorów i seniorki.

Pomysł na rozwiązanie

Korzyści płynące z wdrożenia innowacji:

odnalezienie nowego, kreatywnego sposobu spędzania wolnego czasu dla seniorów,
zmniejszenie problemu odosobnienia i izolacji osób starszych – interpersonalny charakter gier fabularnych,
pomoc osobom wycofanym, niechętnym do udziału w tradycyjnych zajęciach grupowych,
integracja międzypokoleniowa,
wzrost poczucia sprawczości poprzez tworzenie opowieści.

Dla kogo?

Innowacja skierowana jest do osób w wieku 60+, które spełniają przynajmniej jedno z poniższych kryteriów:

chcą dbać o swoje zdrowie poznawcze i trenować umysł, aby cieszyć się jego sprawnością przez lata,
zauważają u siebie problemy z pamięcią lub koncentracją,
szukają kontaktów społecznych oraz atrakcyjnych form spędzania wolnego czasu,
potrzebują nowych form aktywności, aby zdecydować się na korzystanie z oferty placówek senioralnych i zmobilizować do wyjścia z domu.

Wyobraźnia nie posiada wieku. Każdy człowiek może być kreatywny i ma potrzebę tworzenia, zabawy i odpoczynku.

Tomek „Frejtag” Piątek innowator

Na tych spotkaniach tworzyliśmy coś nowego – coś, czego wcześniej nie było i co nie powstałoby, gdyby nie nasz udział. Dlatego czuliśmy się jak twórcy, jak artyści.

uczestniczka innowacji

Kto może ją wdrożyć?

Instytucje działające z lub na rzecz osób starszych, w tym m.in.

kluby seniora,
ośrodki wsparcia kierujące swoją ofertę do osób starszych,
domy sąsiedzkie,
miejsca aktywności lokalnej,
domy kultury,
organizacje społeczne.

Przepis na innowację czyli jak ją wdrożyć

Ścieżka dla placówek i instytucji

Aby proces wdrożenia innowacji był sprawny i możliwie krótki, należy:

1. Zapoznać się z „Przewodnikiem po RPG z dorosłymi 60+”, dostępnym na stronie www.teatrprzystole.pl, w którym znajdują się m.in.:

informacje, czym są gry fabularne, a także podpowiedzi, jak zaprosić osoby starsze do wspólnej rozgrywki,
zasady gry oraz rekomendacje powstałe w wyniku zebranych doświadczeń w trakcie testowania innowacji,
scenariusze zajęć oraz zbiór inspiracji, które sprawią, że spotkania będą ciekawe i angażujące.

2. Obejrzeć dostępne na stronie internetowej materiały wideo zawierające omówienia poszczególnych scenariuszy zajęć, przykładową rozgrywkę z udziałem osób starszych oraz wypowiedzi uczestników na temat tego, co dało im uczestnictwo w zajęciach.

3. Zorganizować grupę seniorów i seniorek. Grupa nie powinna liczyć więcej niż 4–5 osób. W przewodniku znajduje się przykładowa treść ogłoszenia z zaproszeniem na takie zajęcia. W komunikacji warto pamiętać o prostym i jasnym przekazie oraz korzyściach, jakie niesie ze sobą uczestnictwo w spotkaniach. Z utworzoną grupą należy omówić oczekiwania i potrzeby jej członków oraz zasady organizacji spotkań.

4. Spotkać się przy stole i zagrać. Ważne, aby w czasie spotkania obecna była osoba prowadząca grę, której zadaniem będzie moderowanie grupy, wspieranie, motywowanie i ewentualne pilnowanie przestrzegania zasad. Osoba prowadząca to tzw. mistrz lub mistrzyni gry – może nim być pracownik lub pracowniczka placówki (np. terapeuta lub terapeutka zajęciowa) lub osoba starsza, która podejmie się tego zadania po odpowiednim przygotowaniu.

Kolejna możliwość to znalezienie mistrza lub mistrzyni gry wśród osób, które na co dzień grają w RPG – można go bądź jej poszukać w lokalnej społeczności lub za pośrednictwem grupy na Facebooku, o której wspominamy poniżej. Zazwyczaj warto zacząć od prostszych form rozbudzania wyobraźni uczestników, zanim przejdzie się bezpośrednio do tworzenia wspólnej fabuły (np. z ilustrowanymi kartami do gry).

5. Organizować systematyczne spotkania i zachęcać inne osoby do uczestnictwa i tworzenia kolejnych grup. Warto też dzielić się opiniami, relacjami w mediach społecznościowych i lokalnej prasie oraz wśród społeczności.

Ścieżka dla osób, które na co dzień grają w gry fabularne (tzw. mistrzów i mistrzyń gry)

Aby proces wdrożenia innowacji był sprawny i możliwie krótki, należy:

1. Zapoznać się z „Przewodnikiem po RPG z dorosłymi 60+”, dostępnym na stronie www.teatrprzystole.pl, w którym znajdują się m.in.:

informacje, czym są gry fabularne, a także podpowiedzi, jak zaprosić osoby starsze do wspólnej rozgrywki,
zasady gry oraz rekomendacje powstałe w wyniku zebranych doświadczeń w trakcie testowania innowacji,
scenariusze zajęć oraz zbiór inspiracji, które sprawią, że spotkania będą ciekawe i angażujące.

2. Obejrzeć dostępne na stronie internetowej materiały wideo zawierające omówienia poszczególnych scenariuszy zajęć, przykładową rozgrywkę z udziałem osób starszych oraz wypowiedzi uczestników na temat tego, co dało im uczestnictwo w zajęciach.

3. Zwrócić się do jednej z lokalnych organizacji lub instytucji działających na rzecz osób starszych i zaproponować usługi prowadzenia spotkań z osobami starszymi. Aby przybliżyć temat gier fabularnych oraz „Teatru przy stole”, można posiłkować się stroną www.gryfrejtaga.pl/teatr-przy-stole/.

4. Zorganizować grupę seniorów i seniorek we współpracy z tą placówką lub instytucją. Grupa nie powinna liczyć więcej niż 4–5 osób. W komunikacji warto pamiętać o prostym i jasnym przekazie oraz korzyściach, jakie niesie ze sobą uczestnictwo w spotkaniach. Z utworzoną grupą należy omówić oczekiwania i potrzeby jej członków oraz zasady organizacji spotkań.

5. Spotkać się przy stole i zagrać. Zadaniem mistrza lub mistrzyni gry będzie moderowanie grupy, wspieranie, motywowanie i ewentualne pilnowanie przestrzegania zasad.

6. Organizować systematyczne spotkania i zachęcać inne osoby do uczestnictwa i tworzenia kolejnych grup. Warto też dzielić się opiniami, relacjami w mediach społecznościowych oraz lokalnej prasie i społeczności.

O czym szczególnie warto pamiętać?

Na podstawie doświadczeń z pilotażu innowacji oraz wiedzy i doświadczeń osób zawodowo zajmujących się aktywizacją osób starszych, które wspierały proces tworzenia innowacji, zachęcamy, aby:

Wybrać odpowiednie miejsce spotkań.

Najlepiej sprawdza się zaciszne pomieszczenie, które można zamknąć na czas zajęć. Dzięki temu nikt z zewnątrz nie będzie rozpraszał uczestników i uczestniczek, a oni sami nie będą się krępować potencjalną publicznością.

Zadbać o potrzeby wszystkich graczy.

Niezbędne jest zapewnienie uczestnikom i uczestniczkom poczucia bezpieczeństwa, komfortu i zaspokojenie potrzeb wynikających z różnych poziomów sprawności fizycznej, cech charakteru (np. nadmierna nieśmiałość albo odwrotnie – potrzeba dominowania) czy też gotowości (lub jej braku) do poruszania tematów trudnych albo kontrowersyjnych. Przed zajęciami należy porozmawiać o potrzebach poszczególnych osób i uwzględnić je w procesie organizowania i realizacji spotkań.

Ustalić zasady gry i wzajemnej komunikacji.

Istotne jest zbudowanie przyjaznej atmosfery, sprzyjającej otwartości, kreatywności i komunikacji. W tym celu warto wspólnie z uczestnikami i uczestniczkami wypracować zasady obowiązujące przy stole. Niezbędna jest też troska o odpowiedni język komunikacji osoby prowadzącej, np. nieużywanie terminologii ze świata gier RPG i słów obcojęzycznych.

Skupić się na doświadczaniu, emocjach i dobrej zabawie.

Pojęcie gier fabularnych może być czymś obcym i abstrakcyjnym dla osób starszych. Warto więc przybliżyć je w sposób prosty i przyjazny. Gra nie powinna być oparta na z góry ustalonych i sztywnych regułach – ważne, aby osoba prowadząca podążała za pomysłami uczestników i uczestniczek oraz ich wspierała.

W przypadku obydwu ścieżek zachęcamy także do dołączenia do oficjalnej grupy innowacji na Facebooku – „Zagrajmy w RPG z osobami w wieku 60+”. Grupa przeznaczona jest dla przedstawicieli i przedstawicielek instytucji i organizacji oraz osób z całej Polski, które prowadzą lub planują uruchomić zajęcia z grami fabularnymi dla seniorów i seniorek. Można tam dzielić się doświadczeniem, zadawać pytania i konsultować się. Poza tym można znaleźć mistrzynie i mistrzów gry (osoby, które na co dzień grają w RPG), którym można zaproponować współpracę (prowadzenie spotkań).

Materiały o innowacji

Kto za tym stoi?

Poznaj autora i autorkę

Skąd pomysł na innowację?

Koncepcja pracy z osobami starszymi przy użyciu elementów gier fabularnych kształtowała się stopniowo przez lata. Swój dojrzały kształt przyjęła w ramach innowacji „Teatr przy stole”. Osobiste doświadczenia i przeżycia pomyslodawcy – Tomasza Piątka – znacząco wpłynęły na postrzeganie opowieści jako medium do animacyjnej pracy z ludźmi.

„W dzieciństwie uwielbiałem podróże po wyobrażonych światach. Podczas snucia opowieści często robiłem stopklatkę w swojej wyobraźni, żeby móc później do niej wrócić, np. po szkole czy po innych, codziennych obowiązkach.

Z łatwością przychodziło mi pisanie listów do wymyślonych bohaterów czy udawanie, że za pomocą starego Zenita robię zdjęcia wyobrażonym miejscom. Ten rodzaj „podróży” zaszczepił we mnie chęć szukania informacji o otaczającym świecie, rozwijał kreatywność i ubogacał dzieciństwo.

Później poznałem gry fabularne i uświadomiłem sobie, że wymyślone światy można kreować razem z innymi osobami, przy jednym stole. To był dla mnie moment przełomowy, bo zrozumiałem, że wspólne, aktywne snucie opowieści z innymi może być nie tylko ciekawym sposobem spędzania wolnego czasu ze znajomymi, ale również doskonałą i satysfakcjonującą formą pobudzania wyobraźni. Gry fabularne pozwalają kierować losami własnej postaci, która niczym książkowy bohater rzuca się w wir przygód. Do dzisiaj, kiedy gram i mogę podejmować decyzje, dokonywać najróżniejszych wyborów w imieniu odgrywanych przeze mnie postaci, pozwala mi to przeżywać emocje i daje mi wiele satysfakcji.

Połączenie tych doświadczeń z chęcią sprawdzenia czy opowieść snuta wspólnie może sprawdzić się w różnych grupach i środowiskach, doprowadziła mnie do momentu, w którym używałem powyższej metody animacyjnej (którą nazywam metodą etiud fabularnych1) nie tylko z dziećmi, nastolatkami i dorosłymi, ale również z osobami starszymi (nawet w wieku 80 lat). I co ciekawe, to właśnie ta ostatnia grupa okazała się niezwykle chłonna i skłonna tworzyć historie i dzielić się swoją wyobraźnią z innymi.

Widząc, jak wiele radości i satysfakcji daje to uczestniczkom i uczestnikom moich zajęć, postanowiłem przekuć swój pomysł na innowację społeczną pod nazwą „Teatr
przy stole”. Doświadczeniom z innowacji poświęcony jest trzeci rozdział niniejszej publikacji, a na zakończenie tej części chcę sparafrazować słowa animatora kultury Janusza Byszewskiego, który powiedział kiedyś, że każdy może tworzyć sztukę.”