Nowy model funkcjonowania hospicjum domowego na terenach wiejskich

O innowacji

Innowacja stanowi realny ratunek dla osób chorych, samotnych, zależnych, „uwięzionych” w swoich domach na wsiach. Odpowiada na dwa problemy szczególnie dotykające mieszkańców wsi – niewydolny, niewspółmierny do potrzeb system opieki zdrowotnej oraz trudności w organizacji dobrej opieki nad osobami starszymi, chorymi i zależnymi.

Problem

Dostęp do opieki zdrowotnej na wsi jest 2–2,5 raza gorszy niż w mieście. Liczba placówek medycznych na terenach wiejskich jest ponad dwukrotnie mniejsza niż w miastach, co znacząco przekłada się na liczbę porad lekarskich, badań profilaktycznych, wykrywalność chorób i wiele innych czynników, wpływających na stan zdrowia mieszkańców wsi (za: Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej).

Pomysł na rozwiązanie

Stosowanie elastycznego modelu opieki hospicyjnej, obejmującego szerszy katalog schorzeń niż te przewidziane obecnie w koszyku świadczeń NFZ umożliwia zwiększenie roli działań prewencyjnych. Oczywiście w przypadku chorych kwalifikujących się do opieki paliatywnej nie można liczyć na radykalną poprawę stanu zdrowia. Można jednak zapobiegać pojawieniu się powikłań, takich jak odleżyny czy zapalenia płuc, można zwiększać zdolność do funkcjonowania fizycznego i społecznego czy opóźniać pojawienie się nowych dolegliwości. Oznacza to również w szerszej perspektywie oszczędności dla systemu ochrony zdrowia, który nie musi wydawać funduszy na hospitalizację pacjentów, na przewożenie ich karetkami, na refundację dodatkowych leków, wizyty u specjalistów.

Dla kogo?

Odbiorcami innowacji są:

mieszkańcy terenów wiejskich, którzy jednocześnie są:

osobami starszymi, samotnymi;
osobami chorymi i nieuleczalnie chorymi, zależnymi, często u kresu życia;
opiekunami tych osób

Jak przychodzi opiekunka, to wsadza [pacjenta X] do balii, szoruje, wyciąga, ubiera i ten człowiek jest czysty, więc ta opiekunka pomaga też robić takie rzeczy. Pomaga nakarmić. U pani Y chodziła przynieść drewno gdzieś tam, żeby ta nie musiała chodzić. Więc robi takie rzeczy pielęgnacyjne i część domów jest takich, że resztę czasu poświęconego siedzą i gadają o byle czym, bo część z tych osób po prostu choruje na samotność, potrzebuje kogoś kto przychodzi i cieszą się z każdych odwiedzin.

dr Paweł Grabowski innowator

Kto może ją wdrożyć?

Innowacja skierowana jest również do wszelkiego rodzaju decydentów, osób pracujących w hospicjach i zajmujących się opieką paliatywną, którzy dostrzegają problem w dostępie osób zależnych do dobrej jakościowo opieki, zwłaszcza na terenach wiejskich.

Przepis na innowację, czyli jak ją wdrożyć

Krok 1 - Stworzenie zespołu

Pierwszym etapem działań było stworzenie „nowego” zespołu hospicyjnego. Podstawowy zespół medyczny hospicjum składa się z trzech lekarzy, czterech pielęgniarek, trzech fizjoterapeutów oraz psychologa. W ramach innowacji do zespołu dołączyły trzy opiekunki i fizjoterapeutka.

Krok 2 - Ustalenie zasad pracy zespołu

Podczas wspólnych spotkań ustalone zostały zasady pracy całego zespołu hospicyjnego:

podopiecznego do opieki zespołu kwalifikuje lekarz podczas pierwszej wizyty. On też rozpisuje wstępny harmonogram wizyt (jaka osoba ile wizyt w tygodniu/ miesiącu)
wszyscy członkowie zespołu są z sobą w kontakcie, praktycznie codziennie mogą skomunikować się między sobą w sprawach związanych z pacjentem
raz w miesiącu odbywają się spotkania całego zespołu. Podczas tych odpraw omawia się stan zdrowia podopiecznych i planuje opiekę na kolejny miesiąc.

Jeśli jest taka potrzeba – modyfikuje się liczbę wizyt poszczególnych członków zespołu.

Krok 3 - Praca zespołu

Pracą zespołu kieruje i koordynuje ją lekarz. Tam, gdzie jest to potrzebne wizyty odbywa pielęgniarka. Ponieważ innowatorzy dużą wagę przykładają do wspierania i edukowania osób na co dzień zajmujących się chorymi (tzw. opiekunów domowych), każdy z członków zespołu, a szczególnie pielęgniarka pokazuje i uczy sposobów pielęgnacji, zmiany opatrunków, karmienia itp. W toalecie, pielęgnacji pomaga opiekunka. Do jej zadań należy też pomoc w codziennych czynnościach – przyniesienie drewna na opał, pomoc w przygotowaniu posiłku.

Opiekunka może też wykonywać z podopiecznym ćwiczenia, które zalecił fizjoterapeuta. Oprócz tego ma jeszcze jedno zadanie – opiekę wytchnieniową, wparcie opiekunów w opiece lub zastępstwo, gdy ci mają jakieś sprawy do załatwienia. Wizyty psychologa są potrzebne tak podopiecznym, jak i zespołowi, który podczas cyklicznych spotkań może przedyskutować problemy, sposoby rodziny radzenia sobie w sytuacjach trudnych. Psycholog pomaga też zrozumieć sytuację, w której przyszło im pomagać. Najbardziej spektakularne efekty pomocy widać w pracy fizjoterapeutów. Dzięki ich pracy (liczba godzin dostosowana jest do potrzeb pacjenta, a nie wytycznych NFZ) osoby do tej pory leżące – siadają, część wstaje i uczy się chodzić. Niektóre, które wcześniej trzeba było karmić, uczą się jeść samodzielnie. Ćwiczenia zwiększają sprawność, samodzielność i poprawiają nastrój pacjentów. Będąc bardziej samodzielni, odciążają oni swoich opiekunów, którzy bardzo często także są seniorami, osobami coraz mniej sprawnymi. Efektem tej wspólnej pracy jest to, że w wielu domach członkowie zespołu są bardzo oczekiwani przez domowników, ich wizyta jest rodzajem małego święta. Profesjonalizm i dobre relacje najlepiej określają metodę umożliwiającą sprawowanie skutecznej opieki nad pacjentami.

Materiały o innowacji

Kto za tym stoi?

Poznaj zespół

Skąd pomysł na innowację?

Innowatorzy bazowali na swojej kilkuletniej pracy w Hospicjum Proroka Eliasza mieszczącego się w Michałowie (gmina miejsko-wiejska, woj. podlaskie). Działając już siedem lat doświadczyli, że system oferujący specjalistyczną domową opiekę hospicyjno-paliatywną jest na terenach wiejskich niewydolny

O pomoc i wsparcie dla osób zależnych proszą nie tylko lekarze rodzinni, ale także gminne ośrodki pomocy społecznej, PFRON, proboszczowie czy sołtysi z okolicznych wiosek, dobrze znający potrzeby swoich mieszkańców. Z nimi wszystkimi współpracuje Hospicjum Proroka Eliasza. W tej współpracy leży klucz do sukcesu, zwłaszcza przy naprawdę małych zasobach ludzkich na wsi, co bardzo utrudnia zadanie zbudowania i utrzymania zespołu profesjonalistów medycznych. Sprawdzono to w praktyce podczas testowania
innowacji – zespolonymi siłami, współpracując można na tych terenach pomagać
skutecznie.

Media o innowacji

Wywiad z Pawłem Grabowskim w audycji Godzina prawdy (Program III Polskiego Radia)