Status innowacji
Dla większości z nas komunikacja wykracza poza bliskie relacje w kręgu rodzinnym. Rozmawiamy z wieloma różnymi osobami, z wielu różnych powodów. Często komunikujemy się z naszymi sąsiadami i znajomymi, a także z ludźmi, którzy świadczą nam jakieś usługi, np. z kierowcą autobusu, sprzedawcą, urzędnikiem, lekarką, kelnerką, nauczycielem. Osoby używające komunikacji wspomaganej i alternatywnej również mają takie potrzeby, jednak możliwość ich realizacji jest znacznie utrudniona z powodu kłopotów z inicjowaniem i prowadzeniem rozmowy, co nieraz związane jest z współwystępującą niepełnosprawnością ruchową.
Użytkownicy AAC często czują się więc nierozumiani, onieśmieleni i zdenerwowani oraz potrzebują pomocy w nawiązaniu nowych znajomości.
Innowacja adresowana jest do dorosłych osób używających komunikacji wspomagającej i alternatywnej. Osoby te często miewają trudności z inicjowaniem i prowadzeniem rozmowy, co nieraz związane jest z współwystępującą niepełnosprawnością ruchową lub nieznajomością przez otoczenie ich sposobów komunikowania się. Użytkownicy AAC nierzadko czują się więc nierozumiani, onieśmieleni i zdenerwowani oraz potrzebują pomocy w nawiązaniu nowych znajomości.
Organizatorami klubu mogą być placówki, instytucje i organizacje, które działają na rzecz osób z niepełnosprawnością ruchową oraz na rzecz osób o złożonych potrzebach komunikacyjnych, a także uczelnie kształcące studentów i studentki w obszarach: pedagogiki, rehabilitacji, psychologi lub innych nauk związanych z pracą z osobami z niepełnosprawnością.
Spotkania klubu mogą odbywać się na żywo lub online. W obu przypadkach forma klubu zakłada uzyskanie możliwie jak największego usamodzielniania się uczestników i dostarczenie im odpowiednich rozwiązań, które sprawią, że przestaną być zależni w komunikowaniu się od osób z najbliższego otoczenia oraz dostrzegą korzyści płynące z samodzielnego i niezależnego porozumiewania się.
Częstotliwość i czas trwania
W trakcie pilotażu spotkania klubu odbywały się średnio raz w miesiącu (w większości online, a tylko dwa razy na żywo). Trwały około 2 godzin w przypadku spotkań online i około 3 godzin w przypadku spotkań na żywo. Wydaje się, że czas spotkania nie powinien być dłuższy.
Liczba uczestników
W spotkaniach klubu brało udział stale od 8 do 12 użytkowników AAC, około 10–15 studentów logopedii, 3 osoby prowadzące oraz jeden superwizor. Ze względów organizacyjnych grupa nie powinna być liczniejsza.
Co jest niezbędne do organizacji klubu?
Do organizacji spotkań klubu w formie online niezbędny jest oczywiście dostęp do internetu, a także platforma do prowadzenia wideokonferencji, dająca możliwość spotkań w podgrupach (pokojach), np. Zoom. Organizacja klubu dyskusyjnego w takiej formie może wymagać przeszkolenia z obsługi platformy wideokonferencyjnej. W przypadku spotkań stacjonarnych organizacja wymaga lokalu odpowiednio przystosowanego do potrzeb osób z niepełnosprawnością ruchową. Dodatkowo trzeba zapewnić uczestnikom transport, poczęstunek oraz – w przypadku formy hybrydowej – komputer, mikrofon, nagłośnienie i projektor.
Rola osób prowadzących i wspierających klub
Niezależnie od formuły trzeba zadbać o obecność osób prowadzących i partnerów komunikacyjnych. Przydatna jest też obecność superwizora, który obserwuje spotkania klubu, a także dzieli się swoją wiedzą, doświadczeniem i spostrzeżeniami z osobami prowadzącymi, pomagając w ten sposób udoskonalić formułę spotkań.
Niestety dotarcie do większej grupy osób z niepełnosprawnością posługujących się AAC bywa problematyczne. Dorośli użytkownicy AAC często pozostają na stałe w domach i nie mają dostępu do urządzeń wysokiej technologii i internetu. Nie sprzyja to utrzymywaniu regularnych kontaktów z osobami spoza rodzinnego otoczenia.
W trakcie pilotażu klubu dyskusyjnego organizatorzy podjęli próby dotarcia do użytkowników za pomocą Facebooka (poprzez organizowanie wydarzeń i zamieszczanie postów z informacjami na różnych grupach), komunikatory internetowe (poprzez przesyłanie wiadomości do konkretnych osób, specjalistów i znajomych) oraz e-mailowe zaproszenia i prośby o kontakt do instytucji działających na rzecz osób z niepełnosprawnością.
Warto stworzyć na potrzeby spotkań bazę kontaktów – specjalistów, użytkowników AAC, ich rodziców i opiekunów, a także instytucji, placówek, firm czy organizacji pozarządowych, które wyraziły chęć współpracy (np. w zakresie pomocy w zapraszaniu do udziału w spotkaniach).
Każde spotkanie powinno być prowadzone według ustalonego planu, zgodnie ze wspólnie przyjętymi zasadami, takimi jak nieprzerywanie innym, niekrytykowanie cudzych wypowiedzi, prawo do własnego zdania, odmowy wypowiedzi czy odpowiedzi na pytania, konieczność zachowania tajemnicy wypowiedzi innych użytkowników, wypowiadanie się tylko we własnym imieniu. Formuła spotkań powinna być otwarta na gości i aktualne wydarzenia, a także na zmianę tematu dyskusji na życzenie użytkowników. Każdy z uczestników powinien mieć również prawo, jeśli odczuwa taką potrzebę, przedstawić swój osobisty problem lub podzielić się z innymi refleksjami ze swojego życia. Po spotkaniach klubu warto też odbyć krótkie rozmowy z partnerami komunikacyjnymi, mające na celu podzielenie się odczuciami, przemyśleniami i opiniami.
Inicjatorką klubu dyskusyjnego jest Karolina Kamińska, która – bazując na swoich osobistych i zawodowych doświadczeniach – uruchomiła go wspólnie z Hubertem Żelazko i Gabrielą Lorens. Wszyscy troje są neurologopedami, specjalistami pracującymi na co dzień z pacjentami z trudnościami w porozumiewaniu się, posługującymi się komunikacją alternatywną i wspomagającą. W trakcie testowania tej metody, aby udoskonalić formę spotkań klubu dyskusyjnego, innowatorów wspierała specjalistka z zakresu komunikacji AAC, superwizorka – Agnieszka Pilch.
